Wypalenie zawodowe: objawy, przyczyny, leczenie

Wypalenie zawodowe (ang. burnout) to coraz częstsza przypadłość, która dotyka pracowników z różnych branż i na różnych stanowiskach. Obecnie szacuje się, że nawet 45% pracujących Polaków doświadcza symptomów wypalenia. Choć brak motywacji i niechęć do pracy czy też spadek zaangażowania w powierzone obowiązki mogą wydawać się mało poważnymi objawami, nie warto ich ignorować - ten stan nie mija samoistnie i może przerodzić się w dużo poważniejsze problemy zdrowotne. Sprawdź, czy Ciebie on też dotyczy. 

Wypalenie zawodowe - co to? Definicja i objawy 

Co to jest wypalenie zawodowe? To inaczej stan, łączący wyczerpanie emocjonalne, psychiczne i fizyczne, zwykle wywołane długotrwałym stresem (np. związanym z nadmiarem obowiązków zawodowych, odpowiedzialnym stanowiskiem lub brakiem odpowiedniej równowagi między życiem osobistym a zawodowym). 

Syndrom wypalenia zawodowego oraz jego objawy narastają z czasem i niekiedy ciężko zauważyć moment, w którym z “niewinnych” oznak, przeradzają się w poważny problem. Choć sama niechęć do pracy to jeszcze nie choroba, to właśnie od jej nasilenia często zaczyna się wypalenie. Zazwyczaj wyróżnia się 3 etapy wypalenia zawodowego: 

1. Pierwsza faza objawia się nadmiernym zmęczeniem i gwałtownym spadkiem motywacji. W tym czasie pojawia się także uczucie wypalenia emocjonalnego oraz wstręt do pracy. 

2. Druga faza jest nazywana fazą depersonalizacji. Na tym etapie osoba doświadczająca syndromu wypalenia, zaczyna być cynicznie nastawiona - zarówno do swoich zadań, klientów/pacjentów, jak i współpracowników. 

3. W fazie trzeciej do oznak wypalenia zawodowego dochodzi dojmujące poczucie braku osobistych osiągnięć czy kompetencji, a co za tym idzie - niskie poczucie własnej wartości. Na tym etapie może rozwinąć się także depresja. 

Warto przy tym zaznaczyć, że powyższe fazy wypalenia zawodowego mogą u każdego nieco się różnić i nie zawsze są tak bardzo wyraźne. 

Dodatkowo przy wypaleniu mogą występować również takie objawy jak: 

• Fizyczne dolegliwości (np. częste bóle głowy, brzucha, które wcześniej się nie pojawiały) 

• Brak odczuwania przyjemności z życia, zobojętnienie

• Trudności z koncentracją, rozkojarzenie

• Drażliwość i huśtawka emocjonalna (frustracja, wybuchy gniewu) 

• Uczucie ciągłego napięcia (również w chwilach spokoju)

• Poczucie beznadziei 

• Myśli samobójcze

Jakie są przyczyny wypalenia zawodowego?

Wypalenie zawodowe i jego przyczyny są złożone, a tak naprawdę można powiedzieć, że nie ma jednego konkretnego czynnika, który je wywołuje. Choć zwykle tzw. burnout syndrome kojarzy się przede wszystkim z chorobą osób pracujących na wysokich, odpowiedzialnych stanowiskach, może on dotknąć tak naprawdę każdego pracownika (należy tu jednak podkreślić, że oczywiście są zawody bardziej narażone na ryzyko jego wystąpienia, np. lekarze, pracownicy socjalni czy nauczyciele). Do czynników, które sprzyjają jego powstawaniu należą: 

• Długotrwały, silny lub umiarkowany stres 

• Brak wsparcia zewnętrznego 

• Ciągła rywalizacja w środowisku pracy

• Praca pod presją czasu 

• Nadmiar obowiązków

• Brak odpowiedniej równowagi między życiem prywatnym a zawodowym 

• Częste konflikty w miejscu pracy

• Monotonne zadania

• Brak możliwości awansu/rozwoju zawodowego 

• Przeciążenie psychiczne sytuacją w życiu prywatnym (objawy to: drażliwość, problemy ze snem, rozedrganie, niepokój, bezradność itp.) 

• Nieodpowiednie warunki w pracy (brak przestrzeni, hałas, niewłaściwe oświetlenie) 

• Niska odporność na stres

• Perfekcjonizm 

• Syndrom oszusta

• Niska samoocena

Skutki długotrwałego wypalenia zawodowego 

Zespół wypalenia zawodowego - zwłaszcza długo nieleczony - niesie ze sobą wiele poważnych konsekwencji. Oprócz zmniejszonej efektywności w pracy i potencjalnych kłopotów finansowych, stres i wypalenie zawodowe mogą odbić się także na zdrowiu (psychicznym i fizycznym) i wywołać m.in. obniżoną odporność, częste infekcje, choroby układu krążenia, depresję, wyczerpanie psychiczne (objawy to: brak motywacji i chęci do działania, chroniczne zmęczenie itp.). Poza tym wypalenie w pracy znacznie wpływa również na życie towarzyskie osoby go doświadczającej - w związku z niskim poziomem energii i poczuciem wyobcowania, taka osoba może całkowicie odciąć się od innych, co jeszcze bardziej utrudnia wyjście z tego stanu. 

Jak zapobiegać wypaleniu zawodowemu? 

Choć wypalenia zawodowego w niektórych przypadkach bardzo trudno uniknąć, nie jest to niemożliwe. Istnieją sprawdzone metody, dzięki którym burnout i jego objawy będą Ci obce:

• Zachowaj dystans - nie angażuj się nadmiernie w pracę i nie żyj tylko nią. Pamiętaj, że to praca jest dla Ciebie, a nie Ty dla niej - staraj się więc zachować odpowiedni balans. 

• Naucz się siebie i swoich potrzeb - wsłuchuj się w swój organizm i gdy czujesz zmęczenie, nie odkładaj odpoczynku “na potem” - dawaj sobie to, co czujesz, że jest Ci w danym momencie potrzebne. 

• Pielęgnuj swoje pasje - dbaj o samorozwój poza pracą i rób to, co przynosi Ci radość. To doskonała odskocznia od rzeczywistości, dzięki której unikniesz wypalenia psychicznego. 

• Dbaj o swoje życie towarzyskie - nie zaniedbuj relacji z bliskimi, to bardzo ważny aspekt życia każdego człowieka. Utrzymując kontakt z przyjaciółmi/znajomymi/rodziną stworzysz sobie potrzebną wszystkim z nas sieć wsparcia. 

• Nie odkładaj niczego na ostatnią chwilę - zarówno w kontekście zobowiązań zawodowych, jak i prywatnych. Piętrzącą się lista zadań potrafi szybko przytłoczyć i prowadzi do nadmiernego stresu, a to świetne podłoże, na którym może rozwinąć się wypalenie zawodowe. 

• Bądź realistą - nie goń za ideałem i wyznaczaj sobie realistyczne cele do osiągnięcia. Nie zapomnij też nagradzać się za sukcesy - nawet te małe. To sprawi, że bardziej docenisz siebie i swoje życie oraz unikniesz narastającej frustracji i objawów wyczerpania emocjonalnego.

Leczenie wypalenia zawodowego w 5 krokach

Jeśli dostrzegasz u siebie symptomy wypalenia zawodowego, nie ignoruj ich. Choć wypalenie zawodowe i leczenie może być trudne do przejścia, jego zlekceważenie może mieć znacznie poważniejsze skutki. Jak zatem radzić sobie z wypaleniem zawodowym? 

1. Zacznij dbać o zdrowie fizyczne

Nawet krótki spacer czy drzemka po pracy pomogą Ci pomału odzyskać siły oraz się zregenerować. Nie zapominaj także o zdrowej diecie - szczególnie bogatej w witaminę D, która korzystnie wpłynie na pracę Twojego układu nerwowego. Pomyśl także o tym, by zrobić sobie okresowe badania u lekarza, by sprawdzić, czy nie potrzebujesz dodatkowego wzmocnienia suplementami. 

1. Stawiaj granice 

Zwłaszcza samemu sobie - nie bierz dodatkowego projektu, który znów sprawi, że kolejny dzień z rzędu zostaniesz po godzinach, a jeśli czujesz zmęczenie, nie forsuj się i rób tylko to, co naprawdę musisz zrobić. Postaraj się także efektywniej zarządzać swoim harmonogramem pracy i stawiaj na pierwszym miejscu wyłącznie pilne i ważne zadania, a gdy są naprawdę duże, rozbijaj je na mniejsze, by uniknąć przytłoczenia i zapobiec prokrastynacji. 

1. Pamiętaj o odpoczynku 

Nie tylko o jakościowym i regularnym śnie, lecz także czasie dla siebie, poświęconym na hobby czy leżenie na kanapie. Dodatkowo możesz również wypróbować różnego rodzaju techniki relaksacyjne lub mindfullness, takie jak medytacja czy ćwiczenia oddechowe, które wprowadzą Cię w stan głębokiego odprężenia. To kluczowe w procesie regeneracji i wyciszaniu układu nerwowego.

1. Proś o wsparcie 

Zarówno swoich bliskich i przyjaciół, jak i - jeśli to możliwe - Twoich współpracowników. Choć objawy wyczerpania psychicznego mogą Ci to utrudniać, pamiętaj, że proszenie o pomoc nie jest wstydem czy oznaką słabości. 

1. Skonsultuj się ze specjalistą 

Czasem trudno uporać się z wypaleniem zawodowym na własną rękę - w tym przypadku pomoże Ci też psycholog. Nie tylko wytłumaczy Ci dokładnie, czym jest wypalenie zawodowe i wskaże Ci źródło tego stanu, lecz także opracuje razem z Tobą odpowiednie strategie leczenia.

Skorzystaj z pomocy specjalistów pleso 

Jeśli czujesz, że objawy przemęczenia pracą narastają albo nie wiesz, jak w Twoim przypadku skutecznie leczyć wypalenie zawodowe, specjaliści pleso są tu dla Ciebie. Dzięki kompleksowemu podejściu oraz szerokiej ofercie, pleso zapewni Ci skuteczne narzędzia do leczenia wyczerpania emocjonalnego w kontekście pracy, jak i Twoich relacji. U nas możesz liczyć na całkowicie bezpieczne i odpowiednio dopasowane do Twoich potrzeb wsparcie wykwalifikowanych psychologów, którzy pomogą Ci: 

• Rozpoznać przyczyny wypalenia - często stan ten wywołany jest czynnikami, które trudno rozpoznać i wyeliminować samemu - zwłaszcza, jeśli są to niesprzyjające wzorce myślowe czy zachowania. Psychoterapia online pomoże Ci je odkryć i wdrożyć bardziej wspierające strategie.

• Opracować metody radzenia sobie - specjaliści Pleso stworzą przestrzeń, w której wspólnie przepracujecie nie tylko to, co wywołało u Ciebie wypalenie zawodowe, lecz także stworzycie plan, jak je leczyć i zapobiegać mu na przyszłość. 

• Nauczyć się stawiania granic - brak umiejętności stawiania zdrowych granic to jedna z najczęstszych przyczyn wypalenia zawodowego. Wsparcie specjalisty ds. zdrowia psychicznego umożliwi Ci lepsze zrozumienie własnych potrzeb i ograniczeń, dzięki czemu nauczysz się reagować na sygnały płynące z Twojego organizmu. Oprócz tego wypracuje z Tobą strategię, która pozwoli Ci właściwie zadbać o swoje granice. 

• Wzmocnić Twoją samoocenę - osoby cierpiące na wypalenie zawodowe często zmagają się z niskim poczuciem własnej wartości oraz tzw. syndromem oszusta, czyli poczuciem braku wystarczających kompetencji. Psycholog wspólnie z Tobą będzie pracował nad przywróceniem wiary w swoje możliwości oraz zmianą negatywnego obrazu samego siebie.

• Wyćwiczyć zdolności interpersonalne - wypalenie zawodowe w znaczący sposób obniża jakość relacji w pracy, jak i poza nią. Na terapii rozwiniesz swoje umiejętności komunikacji, efektywnego rozwiązywania konfliktów, a także stawiania innym konstruktywnych granic. 

• Zmienić wewnętrzne przekonania i oczekiwania - choć czasem trudno to dostrzec, wypalenie zawodowe często wynika z presji, jaką nakładamy na siebie samych czy myślenia, że “musimy” spełniać czyjeś oczekiwania. Dzięki konsultacji ze specjalistą Pleso pozbędziesz się niezdrowego perfekcjonizmu oraz innych niesprzyjających schematów, i przeformułujesz je na nowe. 

• Nauczyć zarządzania emocjami - ciągłe przytłoczenie emocjonalne lub poczucie braku kontroli nad swoimi emocjami, to idealne podłoże do rozwoju wypalenia psychicznego. Z psychologiem poznasz skuteczne techniki rozładowywania napięcia oraz zarządzania emocjami czy radzenia sobie ze stresem, co jest kluczowe w zdrowym podejściu do pracy. 

• Na nowo odnaleźć sens i pasję poza pracą - czasem uciekamy w pracę, by tak naprawdę odsunąć od siebie myśli o niesatysfakcjonującym życiu prywatnym. Kiedy jednak żyjemy tylko tym, bardzo łatwo wpaść w pułapkę pracoholizmu, który może nas doprowadzić do całkowitego wyczerpania psychicznego. Z odpowiednim terapeutą odkryjesz, co naprawdę sprawia Ci satysfakcję poza pracą oraz zdobędziesz nowe źródła motywacji.

Autor - mgr Michał Jan Bagiński

Psychoterapeuta pleso

Pan Michał jest terapeutą i psychotraumatologiem, z którym będziesz w stanie przetrwać trudne okresy życia, w których dręczy cię depresja, stres i niepokój. Ponadto łatwiej będzie Ci przejść przez życie, ponieważ znajdziesz nowe znaczenia i cele dla siebie oraz swojej kariery. Terapeuta korzysta w swojej pracy z metod psychoterapii poznawczo-behawioralnej, integracyjnej i analizy transakcyjnej, ale jego podstawową modalnością jest terapia skoncentrowana na rozwiązaniach. Specjalista pracuje z osobami dorosłymi - klientami LGBT+, weteranami, klientami ze zdiagnozowanymi chorobami psychicznymi i somatycznymi (onkologia, AIDS itp.), o skłonnościach samobójczych, z uzależnieniami, funkcjonariuszami i byłymi funkcjonariuszami służb mundurowych, osobami niepełnosprawnymi, kobietami w ciąży oraz młodymi matkami, seniorami oraz z biznesem (HR). Cechą charakterystyczną terapii z Panem Michałem jest to, że łączy różne metody psychoterapii, poleca literaturę i filmy, pomaga znaleźć różne rozwiązania problemów, chwali klientów za ich postępy. Współpracuje także z lekarzami psychiatrami. Prowadzi także konsultacje dla par (w tym dla par LGBT+ i związków, gdzie partner uczestniczył w konfliktach zbrojnych), podczas których pomaga rozwiązywać takie problemy jak: konflikty, zdrada, rozwód, budowanie osobistych granic.

Umów się na sesję